Onlangs mocht ik een brief van mevrouw Margo Smit ontvangen, de Ombudsman voor de Publieke Omroepen (vanaf nu kortweg Ombudsman). Die brief ging over een klacht die ik bij haar had ingediend over het TV-programma Bar Laat van 15 oktober 2024 (zie hier de video). In dat programma traden Ramsey Nasr en Raoul Heertje op die zich over de Gaza-oorlog uitlieten. De teneur van de uitspraken van – vooral Nasr – was dat die oorlog de schuld was van Israël. De andere helft van de strijdende partijen – in mijn ogen Hamas – noemden Nasr en Heertje niet of nauwelijks. In mijn blog over het Midden-Oostenconflict heb ik die uitspraken van Nasr samengevat.
Delen van de brief die ik van de Ombudsman mocht ontvangen, zijn door haar op haar website geplaatst. Daarmee is haar antwoord aan mij grotendeels publiek geworden. Mijn klacht over het programma is dat niet. Daarom zal ik hieronder zo nu en dan letterlijk uit mijn klacht citeren. Die klacht was uitgebreider en – nog meer onderbouwd – dan mijn net genoemde blogpost. Soms zal ik ook uit de brief die ik van de Ombudsman mocht ontvangen citeren. De lezer mag die citaten zelf vergelijken met de op haar website geplaatste reactie.
In deze post zal ik het hebben over het weglaten van informatie door Nasr in dat Bar Laat programma. Vooral de reactie van de Ombudman zal hier centraal staan. Het gaat hier alleen om een uitspraak van de Raad voor de Mensenrechten van de VN. Ik ga er hieronder uitgebreid op in, omdat het duidelijk aangeeft dat de Ombudsman nogal vriendelijk is voor BNNVARA, terwijl ze dat een paar jaar geleden niet was voor de omroep Ongehoord Nederland (ON). In een volgende post zal ik het over andere delen van mijn klacht over Nasr hebben.
Nasr noemt niet de veroordeling van Hamas …
Mijn klacht betrof het feit dat Ramsey Nasr een rapport van de Raad voor de Mensenrechten van de VN onvolledig citeert. Ik schreef:
In de uitzending zet Nasr Israël in de Gaza-oorlog als de grote schurk neer. Hoe weet hij dat? Dat blijkt vanaf ongeveer 7:00 minuten in de video. Hij maakt dan melding van een volgens hem “onafhankelijk” rapport van de VN, waarin gemeld wordt dat er sprake is van uitroeiing, van vernietiging van Palestijnse kinderen en in potentie vernietiging van het Palestijnse volk. Hij bedoelde waarschijnlijk dit rapport van de mensenrechtenraad van de VN. Daarin is inderdaad sprake van oorlogsmisdaden door Israël.
Je kunt echter grote vraagtekens zetten bij de door Nasr genoemde onafhankelijkheid van deze raad. Israël wordt vrijwel continu door deze raad van mensenrechtenschendingen beschuldigd. Andere landen waar de mensenrechtensituatie veel erger is, worden ontzien. Hoe dan ook, Israël is door de mensenrechtenraad van de VN vaker veroordeeld dan alle andere landen in de wereld bij elkaar.
Bron: mijn mail aan de Ombudsman d.d. 21 november 2024
… door de partijdige Raad voor de Mensenrechten
Mijn bedoeling was overigens niet om de onpartijdigheid van deze raad aan te vechten. Ik wilde erop wijzen dat de door mij niet, maar door Nasr wel als onafhankelijk beoordeelde raad niet alleen Israël, maar ook Hamas veroordeelde. Dit schreef ik daarover:
Gezien de zojuist vermelde vooringenomenheid die de mensenrechtenraad meestal heeft tegenover Israël, is deze veroordeling van Hamas uitzonderlijk sterk. Nasr echter vermeldt die veroordeling van Hamas niet in zijn optreden bij Bar Laat.
De vraag is of de presentator Sophie Hilbrand en/of de redactie van BarLaat een vermoeden had kunnen hebben van de partijdigheid van de mensenrechtenraad van de VN. Wellicht niet, maar dan had er tijdens de uitzending toch gevraagd kunnen worden of die raad misschien ook Hamas had veroordeeld. Zo’n vraag lag voor de hand, maar die vraag bleef achterwege. Het leek er sterk op dat mevrouw Hilbrand vooral mee wilde gaan in het betoog van Nasr en daar geen kanttekeningen bij wilde plaatsen.
Bron: mijn mail aan de Ombudsman d.d. 21 november 2024
Is het geven van onvolledige informatie geen probleem meer?
Nasr vermeldde dus niet dat ook Hamas werd veroordeeld door de mensenrechtenraad. De Ombudsman vond dat echter geen probleem. Zij ging er niet eens op in. Zij wilde kennelijk vooral die raad verdedigen, want volgens de Ombudsman worden de onderzoeken en uitspraken van die raad “onderbouwd met internationaal recht”. Dit is een dooddoener, want wat is precies internationaal recht?
Maar daar heb ik het eerder al eens over gehad. Laat ik daarom niet in herhaling vallen. Ik constateer slechts dat Nasr niet volledig was bij het citeren van een oordeel van de mensenrechtenraad. De presentator van het programma vroeg ook niet naar de volledigheid van het oordeel. Dat zou niet naar de smaak van de Ombudsman moeten zijn. Schreef ze immers niet in haar rapport over ON:
Wie nu wil waarmaken als journalist lees- of zendtijd, geld en vertrouwen waard te zijn, moet boven alles betrouwbaarheid bewijzen en geloofwaardigheid verdienen in deze tijd (…). Het meeste nieuws vindt het publiek wel (…). Maar de journalist moet wel een heleboel andere dingen: checken wat klopt, zo volledig mogelijk zijn, uitleggen waar informatie vandaan komt, welke belangen er spelen, overzicht, context en duiding geven, door- en ondervragen, nieuws blootleggen, kritisch voorbij de incidenten kijken, de grote verbanden leggen en de patronen zien. En nooit een doorgeefluik zijn.
Bron: rapport van de Ombudsman over Ongehoord Nederland, 7 juni 2022, blz. 4
De journalistieke redactie van het programma Bar Laat had de presentator, Sophie Hilbrand, kennelijk niet gebriefd. Anders had ze wel geweten dat ook Hamas was veroordeeld. Daarmee handelde ze in strijd met de journalistieke code die voor de NPO geldt. “(Verwijtbare) onvolledigheid” moet zo snel mogelijk en op passende wijze gerectificeerd worden (rapport over ON, blz. 41).
Gaf Nasr met opzet onvolledige informatie?
Was de onvolledigheid van de informatie die Nasr gaf “verwijtbaar”? In een latere mail aan de Ombudsman schreef ik er het volgende over:
In mijn op 21 november ingediende klacht heb ik niet bewezen dat Nasr verwijtbaar onvolledig was. Dat is ook onmogelijk daar ik uiteraard niet weet welke kennis over dit conflict Nasr wel of niet heeft. Wel acht ik het zeer onwaarschijnlijk dat Nasr de onvolledige en misleidende informatie uit onwetendheid gaf. Hij is al langer met dit conflict bezig geweest en heeft daar eerder over geschreven en gepraat. (…)
Bron: mijn mail aan de Ombudsman d.d. 6 december 2024
De onvolledige informatie die Nasr gaf, ging overigens niet alleen om het weglaten van de veroordeling van Hamas. Nasr liet daarnaast ook (delen van) VN-resoluties weg die als een argument ter verdediging van het gedrag van Israël kunnen worden uitgelegd. Er zat dus een systeem in zijn onvolledigheid. Maar ook dan kan ik natuurlijk nog steeds niet claimen dat Nasr dat met opzet deed.
Als ik de Ombudsman was geweest, had ik Nasr gevraagd waarom hij die informatie weg had gelaten. In ieder geval had ze de redactie van Bar Laat kunnen vragen waarom die niet vooraf, of desnoods achteraf, aan Nasr om opheldering had gevraagd. In plaats daarvan reageerde de Ombudsman naar mij toe als volgt:
U mag dit uiteraard zo menen en schrijven, maar de Ombudsman mag niet afgaan op interpretatie, op wat men mag aannemen of vooronderstellen. In een claim van “opzet” huist de beschuldiging van welbewust misleidend handelen. Die moet dan onderbouwd kunnen worden, en zo’n onderbouwing kan niet een individuele interpretatie zijn of een niet-geconcretiseerde “reden om aan te nemen”. Of iemand verder de beschikking kan hebben over “alle relevante informatie”, over welk onderwerp dan ook, is sowieso menselijkerwijs de vraag. De Ombudsman zal dat niet beweren. En wát relevant is – laat staan wat allemáál relevant is – is ook weer onderhavig aan wat iemand relevant víndt. Dat verschilt vaak, en nogal sterk. (…)
Bron: aan mij gerichte mail van de Ombudsman d.d. 26 februari 2025
Onvolledige informatie bij BNNVARA is zo erg niet …
Kortom, de Ombudsman vindt het niet de moeite waard om zelf na te gaan of hier sprake was van opzettelijke onvolledige informatie. Het was kennelijk niet zo erg. Bovendien, zo schrijft de Ombudsman mij, een mens kan toch niet alle “relevante informatie” hebben. Dus, zo is haar suggestie, om te eisen dat Nasr had moeten weten dat Hamas ook door de mensenrechtenraad was veroordeeld, is misschien wel te veel gevraagd. En dan kan het ook nog zijn dat de niet gegeven informatie niet eens relevant was.
Welke informatie relevant is, kan dus volgens de Ombudsman gebaseerd zijn op een subjectief oordeel. Dat laatste zullen we nog wel eens zien. Maar dat gaan we in een volgende post doen. Daar zullen we zien dat BNNVARA zonder problemen de suggestieve bewering van Nasr toelaat dat Israël is ontstaan nadat de Joden eerst met opzet de Palestijnen hadden verwijderd. Het verkondigen van deze ‘ontvolkingstheorie’ mag kennelijk van de Ombudsman.
… maar bij Ongehoord Nederland is dat wel erg
Het verkondigen van een ‘omvolkingstheorie’ in een programma van ON mag echter niet. Dat blijkt een patroon te zijn. De Ombudsman stelt strengere eisen aan ON dan aan BNNVARA. Zoals ik eerder opmerkte, vindt de Ombudsman de presentatoren van ON te veel een “doorgeefluik” van niet onderbouwde meningen. Bovendien streeft ON te weinig naar volledige informatie. Hieronder twee citaten uit haar rapport over ON:
Maar er is veel meer feitelijke kennis dan dat de omroep claimt of steeds weer als niet-onderbouwd of ‘ook een mening’ laat passeren, de journalistieke taak van onderbouwing en feitelijkheid blijft in uitzendingen achterwege. (blz. 21)
Er is in de programma’s wel sprake van een weinig doorvragende interviewstijl, zoals eerder aangegeven. (…) Maar als door deze aanpak halve of onjuiste informatie gegeven wordt, of op (mogelijk bewust) kwetsende opmerkingen of beschuldigingen niet doorgevraagd of tegengesproken wordt, houd je je niet aan de journalistieke code. (blz. 26)
Bron: : rapport van de Ombudsman over Ongehoord Nederland, 7 juni 2022
Je kunt op basis van deze quotes en haar antwoord aan mij toch niet anders concluderen dan dat wat BNNVARA mag, Ongehoord Nederland niet mag van de Ombudsman. BNNVARAhoeft niet na te gaan of de gegeven informatie wel volledig was, ON moet dat wel. BNNVARAR hoeft niet door te vragen, ON moet dat wel.
In mijn tweede post over deze kwestie ga ik het over de beschuldiging van ‘ontvolking’ door Nasr hebben.
0 reacties