Versoepel niet arbeidsmigratie, maak recht op asiel strenger

De Europese Commissie (EC) heeft voorgesteld om het voor mensen van buiten de EU makkelijker te maken om hier te komen werken. Dat betekent bijvoorbeeld dat mensen uit Marokko, Egypte en Tunesië voortaan snel aan een werkvergunning in de EU kunnen komen.

De EC denkt daarmee een heleboel vliegen in één klap te slaan. Laten we maar eens vier van die vervelende bromvliegen noemen. Er zijn tekorten op de Europese arbeidsmarkt, er is veel illegale migratie, er is vergrijzing en het migratiedebat in de EU wil maar niet vlot trekken. Door arbeidsmigratie te versoepelen denkt de EC deze bromvliegen definitief te verpletteren. Is dat zo? Nee dus. Laten we maar eens bekijken hoe die eerste twee bromvliegen (“tekorten op de arbeidsmarkt”, “illegale migratie”) volledig worden gemist door de EC-vliegenmepper.

Bromvlieg 1: tekorten op de arbeidsmarkt …

Momenteel zijn er 400.000 moeilijk vervulbare vacatures (NOS). Die vacatures zijn er in diverse sectoren: de horeca, de bouw, de zorg, enzovoorts. Een voor de hand liggende oplossing lijkt dan inderdaad om mensen van buiten de EU naar Nederland te halen om die vacatures te vervullen. Dat hebben we al eerder gedaan, namelijk in de jaren zestig. Toen haalde Nederland zogenaamde gastarbeiders uit Zuid-Europa en Noord-Afrika. Van die gastarbeiders uit Noord-Afrika bleef een groot deel uiteindelijk in Nederland, daartoe ook aangezet door de mogelijkheid van gezinshereniging.

Deze immigranten kwamen met name uit Marokko en op dit moment zijn er ongeveer 400.000 Marokkaanse Nederlanders, waarvan ongeveer de helft tot de zogenaamde eerste generatie behoort. Dat wil zeggen, 200.000 Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond zijn in Marokko geboren. Kunnen we van hen leren hoe succesvol toekomstige Marokkaanse arbeidsmigranten op de Nederlandse arbeidsmarkt zullen zijn? Dat is dan geen positief stemmende les. Van deze groep is namelijk 45% afhankelijk van een uitkering (zie hier, blz. 139). Voor andere Nederlanders die in Noord-Afrika zijn geboren, geldt ongeveer hetzelfde.

… opvullen met ‘gastarbeiders’ ….

Stel dus, dat we, zoals de EC kennelijk wil, de openstaande vacatures geheel met mensen uit Noord-Afrika zouden willen vullen. Als de uitkeringsafhankelijkheid voor deze groep even groot zal zijn als voor de huidige groep immigranten uit Noord-Afrika, zullen er in totaal ruim 730.000 immigranten nodig zijn. Uiteindelijk zal immers 45% van een uitkering afhankelijk worden. De overheid zal dan jaarlijks ruim zes miljard euro moeten overmaken naar de groep immigranten die niet werkt.

Natuurlijk is het niet zeker dat nieuwe Noord-Afrikaanse migranten hetzelfde zullen presteren als de huidige migranten. Nieuwe migranten zouden een andere werkhouding kunnen hebben als de huidige migranten. Er zou bovendien strenger geselecteerd kunnen worden op werkervaring en opleiding. Werkvergunningen zouden tijdelijk afgegeven kunnen worden, enzovoorts. Ikzelf heb overigens niet zo heel veel vertrouwen op het selectieve vermogen van de immigratiedienst, ook al niet gezien het grote aantal nieuwkomers dat te verwachten is in dit scenario.

… of met ‘vroegere’ gastarbeiders

Maar er is natuurlijk nog een heel andere optie. Als we nu eens eerst proberen, de huidige migranten van de eerste generatie met een hoge uitkeringsafhankelijkheid meer aan het werk te krijgen. Laten we zeggen dat we een uitkeringsafhankelijkheid nastreven die even hoog is als de uitkeringsafhankelijkheid van autochtone Nederlanders.

Het gaat om immigranten van de eerste generatie uit Afrika, het Midden-Oosten, Afghanistan, Pakistan, de Nederlandse Antillen, kortom uit al die gebieden die het CBS voorheen Niet Westers noemde. Dat zijn een kleine 900.000 mensen met een uitkeringsafhankelijkheid groter dan 30%. Als we die tot een voor Nederland gebruikelijke arbeidsparticipatie weten te krijgen, hebben we al gauw 300.000 extra werknemers. Nog maar 100.000 vacatures te vervullen.

Wie wil werk doen dat Nederlanders niet willen?

Vacatures invullen met “onbenut arbeidspotentieel” is wat ook de Arbeidsinspectie aanbeveelt in zijn jaarverslag, want als Nederlanders dat werk niet willen doen, waarom zou dat dan wel aan arbeidsmigranten kunnen worden overgelaten. Ofte wel: “Als Nederlanders niet willen, omdat het vies, zwaar, ongezond of onveilig is, moet dan de vraag niet zijn of dat werk wel thuishoort in Nederland? En het roept de vraag op of Nederlanders het categorisch niet willen of alleen niet tegen de geboden voorwaarden.” (geciteerd via De Volkskrant)

Bromvlieg 2: illegale migratie naar de EU

Het probleem van illegale migratie is als volgt. Onder de asielzoekers die naar de EU komen bevinden zich veel – naar de EU zelf zegt ongeveer 50% – mensen die eigenlijk geen recht op asiel hebben, maar om andere redenen naar de EU willen migreren. Het kan bijvoorbeeld zijn dat ze in de EU willen werken, maar niet over de juiste kwalificaties beschikken. Dan heb je een hogere kans om de EU binnen te komen via een asielaanvraag dan via een arbeidsvergunning.

Door asiel aan te vragen zijn deze potentiële arbeidsmigranten in feite illegaal. Als ze ook als zodanig worden gekwalificeerd, zullen ze naar hun herkomstland moeten terugkeren. Maar dat gebeurt dus vaak niet. Nog geen 20% van hen keert volgens de EU daadwerkelijk terug.

Als een migrant volgens het geldend asielbeleid in de EU geen asiel krijgt, moet het wel heel duidelijk zijn dat hij/zij terecht is afgewezen. Het asielrecht in de EU is namelijk zo ruim gedefinieerd dat je er bijna moeite voor moet doen om afgewezen te worden.

Oplossing illegale migratie: gedogen

Wat is nu de oplossing van de EU voor dit impliciete misbruik van het asielbeleid van de EU? De oplossing is dus het recht op arbeidsmigratie te versoepelen. Als arbeidsmigranten soepeler worden toegelaten, zullen immers minder mensen via de asielprocedure de EU binnen proberen te komen. Het doet een beetje denken aan het gedoogbeleid bij drugs. Drugs bezitten of verkopen is strafbaar, maar als het om beperkte hoeveelheden gaat, dan mag het toch.

In het geval van arbeidsmigratie mag een migrant de EU niet in als hij/zij niet de juiste kwalificaties heeft en de arbeidsmigrant mag zeker niet de asielprocedure misbruiken. Het ‘gedoogbeleid’ van de EU is nu dat een migrant die voorheen illegaal werd genoemd, nu toch de EU mag betreden ook als de kwalificaties niet aan de oorspronkelijke eisen voldoen. Het gevolg is dus dat de arbeidsmigranten die legaal worden toegelaten minder productief zullen zijn dan voorheen.

Dat verlies aan arbeidsproductiviteit wordt vervolgens in de EU-taal gemaskeerd door te spreken over “talentpartnerschappen”. Misschien zou de EU eerst eens moeten beginnen met het onderwijs in Afrika te verbeteren.

Zou het asielsysteem ontlast worden?

Het idee van de EC is dus om kansloze asielaanvragen van niet voldoende gekwalificeerde arbeidsmigranten te vermijden. Ze krijgen nu eerder een arbeidsvergunning, zodat ze zullen afzien van een asielaanvraag. Je zou zeggen dat daardoor het asielsysteem in de EU minder belast zal worden. Die lagere belasting voor de asielbeoordelaars heeft dan wel als nadeel dat minder gekwalificeerde arbeidsmigranten tot de EU worden toegelaten.

Maar stel dat de AZC’s in West Europa voor de helft leeg komen te staan. Weten we dan zeker dat er niet een groep arbeidsmigranten met nog minder kwalificaties zich als asielzoeker gaan aanmelden? Ruimte is er immers om opgevuld te worden. Dan begint eigenlijk de geschiedenis van illegale migratie zich te herhalen met dan uiteindelijk weer de roep om arbeidsmigratie weer verder te versoepelen.

Betere oplossing: asielsysteem aanscherpen

Is zo’n never-ending-story onvermijdelijk? Nee, natuurlijk niet. In plaats van arbeidsmigratie te versoepelen, kun je ook het asielsysteem in de EU anders organiseren.

Ten eerste zou het recht op asiel eenduidiger geformuleerd kunnen worden. Bijvoorbeeld, je zou het recht op asiel afhankelijk kunnen maken van de vraag of men in het thuisland om oneigenlijke redenen vervolgd zou kunnen worden. Nu is het criterium of men “gevaar loopt” wat nogal een onduidelijk en breed begrip is.

Ten tweede zou, zoals eerder beschreven, de EU kunnen eisen dat asielzoekers alleen vanuit veilige derde landen de asielprocedure doorlopen. Dat heeft als duidelijk voordeel dat kansloze asielzoekers als hun verzoek om asiel is afgewezen niet al in de EU verblijven. Zij kunnen dus niet meer in de EU ‘onderduiken’.

Kortom, de EC wil het overwerkte asielsysteem ontlasten. Dat wil de commissie doen door aan het verkeerde systeem (namelijk het systeem van arbeidsmigratie) te gaan rommelen. Het is beter om het probleem daar op te lossen waar het zich bevindt, namelijk in het asielsysteem.