Op de barricade tegen het nieuwe pensioenstelsel?

In een post van 2 december vorig jaar heb ik het nieuwe pensioenstelsel (Wtp) volksverlakkerij genoemd. In een vorige post liet ik al zien dat die post veel reacties opwierp. Het waren vooral reacties van boosheid en hier en daar zelfs wanhoop. Deze reacties waren veelal kort en krachtig. Er waren echter ook uitgebreidere – soms zelfs zeer uitgebreide – reacties. Een aantal daarvan bespreek ik in deze post.

Sommige reacties riepen op tot verzet tegen de Wtp. Toen was het voorstel van het referendum over het invaren nog niet bekend. Dit voorstel is ingediend door het NSC en de BBB (zie hier voor de laatste versie). Ik schreef eerder over het referendum. Uit de reacties op mijn post blijkt duidelijk een behoefte om zich uit te spreken over de  Wtp. De wet is dan ook ingevoerd over de ruggen van de deelnemers, zonder dat hun iets gevraagd is.

Bij wetgeving wordt echter zelden of nooit de mening van burgers gevraagd. Waarom moet dat hier dan wel? We hebben toch onze volksvertegenwoordigers in de Kamer die op onze belangen letten? Zeker, maar hoe eerlijk waren onze parlementariërs over de Wtp? En hoe zorgvuldig was de besluitvorming?

Nogmaals: Wtp schakelt solidariteit uit

Laten we eerst maar weer het essentiële kenmerk van de Wtp beschrijven. Hier is een samenvatting van pensioendeskundige Gerard Staats:

De Wtp is een fundamentele wijziging van ons pensioenstelsel. Er is afscheid genomen van de uitkeringsregelingen (middelloon- en eindloonregeling) en er is overgegaan naar verschillende vormen van een premieregeling. De pensioenopbouw zal dus altijd volgens het premiesysteem plaatsvinden. De hoogte van de pensioenuitkering staat dus niet vast. Deze is afhankelijk van de ingelegde premies, het gerealiseerde rendement, de rentestand en ontwikkeling van de levensverwachting.

In het oude pensioenstelsel stond je uitkering vast, in het Wtp is dat niet langer het geval. Als in het oude stelsel je ingelegde premies plus rendement niet voldoende waren om je pensioenuitkering te financieren, werd het ‘tekort’ uit de pensioenpot van het fonds aangevuld. Omgekeerd, als je meer dan genoeg had opgebouwd, kreeg je toch geen hogere uitkering en werd het ‘overschot’ in de pensioenpot gestort. Of er een tekort of een overschot was wisten deelnemers overigens niet. De vraag is zelfs of het pensioenfonds het wel wist, want individuele premie-inleg plus rendementen werden helemaal niet bijgehouden.

Hoe dan ook, er bestond in het oude pensioenstelsel een soort impliciete solidariteit tussen generaties deelnemers: tekortgeneraties werden ondersteund door overschotgeneraties. Die solidariteit is in de Wtp verdwenen: iedere generatie moet zijn eigen pensioen verdienen.

Ferd Crone (PvdA) ziet wel solidariteit en indexatie bij Wtp

In de Eerste Kamer werd de besluitvorming over de Wtp met grote haast – dus zorgvuldig?? – in mei 2023 afgerond. Wat zei senator Ferd Crone van de PvdA tijdens de afsluitende debatten? Dat de solidariteit overeind blijft. Dat had hij waarschijnlijk van De Nederlandsche Bank en het ABP gehoord. Beide organisaties benadrukten dat er nog steeds solidariteit in het nieuwe pensioenstelsel zou zijn, al zeiden ze er niet bij wat voor solidariteit. Dat deed Crone ook niet.    

Crone was ook actief bij het uitgebreide betoog van senator Martin van Rooijen (50PLUS) dat onder andere ging over de zorgvuldigheid waarmee het parlement de voor- en nadelen van de Wtp tegen elkaar afwoog. Crone wierp Van Rooijen voor de voeten dat dankzij de Wtp de gepensioneerden nu volop geïndexeerd worden. Enfin, die indexatie was kennelijk eenmalig en voor de bühne. Inmiddels hebben gepensioneerden namelijk al mogen ervaren dat ze ook onder het nieuwe pensioenstelsel niet op indexatie mogen rekenen.

Wie beschermt ons tegen de Wtp?

Hieronder bespreek ik reacties van mensen die mij uitgebreide, soms historische beschouwingen stuurden. Ik heb weer geprobeerd er een lopend verhaal van te maken. Wanneer het om een beschouwing van mij gaat, terwijl dat misschien niet duidelijk is, dan begint de tekst met HV:

De eerste beschouwing komt van Ed Yin. Hij begint zelfs met Joop den Uyl en gaat dan over naar Ruud Lubbers “die een paar miljard aan bezuinigingen trok uit het niet afdragen van pensioengeld van ambtenaren”. Hij voegt daaraan toe dat er “nog steeds CDA-ers zijn die dat geen ‘stelen’ noemen maar beleid uitvoeren”. Vervolgens “nog beter in het geheugen” Gerrit Zalm die ons “de euro in duwde”. Van het “Europese opkoopbeleid van schulden zijn onze pensioenfondsen, dus wij, de dupe”. Ed Yin begint het “ondertussen erg zat te worden als anderen aan mijn geld komen”.

Bernard Berendsen schrijft dat hij ook de kletspraat van het ABP heeft ontvangen. “Een waar verhaal. Inmiddels heb ik vele ware verhalen gelezen. In mijn simpele gedachtegang van een 82 jarige die 46 jaar premie heeft betaald aan het ABP en met pensioen in 2006 . De geschiedenis van Treurnis sedert 2006 tot heden kennen we. De Wtp wordt niet gestopt noch aangepast en zonder te vragen word ik een stelsel  in gesjoemeld dat ik NIET wil. Daarbij wordt mijn recht van bezwaar afgenomen. Niemand die daar iets aan doet. Onteigening van eigendom en onteigening van het recht op bescherming van mijn eigendom. Door de overheid. De politiek keek er NIET naar . Deskundigen schrijven verhalen dat het niet kan. Professor Hans van Meerten voert processen die  hij verliest . WAS HET DAT DAN? Gaan we nu rustig slapen?”

HV: de rechtszaak van professor Van Meerten ging over de vraag of het sinds 2008 niet indexeren van ingegane pensioenen een inbreuk is op het recht op eigendom. Dit recht is  vastgelegd in artikel 17 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. De rechter oordeelde echter dat niet indexeren niet in strijd is met het Handvest. Er waren meerdere argumenten. Een belangrijk argument was dat indexatie slechts een voorwaardelijk recht is. Niet indexeren leidt dan ook niet tot aantasting van de pensioenaanspraak. Ik vrees dat daar weinig tegen in te brengen is.

Hans Hillen schrijft dat in de politiek alleen Agnes Joseph in de Tweede Kamer en Martin van Rooijen in de Eerste Kamer niet akelig stil zijn. Klaas Knot van de Nederlandsche Bank heeft de Wtp heilig verklaard, net als senator Paul Rosenmöller van GroenLinks die ook in het bestuur van het ABP zit. Lekker onafhankelijk. Wilders was vóór de verkiezingen fel tegen en is nu ontzettend stil. Wie durft in Den Haag de ban te breken?

Rechters laten gepensioneerden in onzekerheid

Frans Nijhof schrijft dat de pensioenregeling van pensioenfonds ABP (196 pagina’s) zo ingewikkeld in elkaar zit dat vrijwel niemand het nog snapt.  Rechtspraak spreekt over “uiterst complexe wet- en regelgeving, die het pensioenstelsel nu al reguleert” (ECLI:NL:RBDA:2024:13255). Op zeer geraffineerde wijze worden de drie miljoen deelnemers van ABP met vriendelijke woorden een oor aangenaaid en aantoonbaar door het fondsbestuur bestolen. Met instemming van de vakbonden. Cruijff: “Je gaat het pas zien als je het doorhebt.”

HV: de rechtszaak waar Frans Nijhoff naar verwijst ging over de eis van een gepensioneerde bij het ABP om de invoering van de Wtp voor hem/haar onrechtmatig te laten verklaren omdat zijn pensioenrechten er mogelijk negatief door beïnvloed kunnen worden. De kantonrechter oordeelde dat die eis ongegrond was, omdat het nog helemaal niet zeker was wat er met de pensioeninkomens in het nieuwe stelsel gaat gebeuren. Je vraagt je dan natuurlijk af of er bij deze zaak niet een rechter aangewezen had kunnen worden die begrijpt wat onzekerheid over inkomen met mensen en met name gepensioneerden doet.

Van rentebeleid ECB raakte Klaas Knot (DNB) in paniek

Chris Bekkering schrijft dat als NL financieel gesteund zou willen blijven door de EU, het pensioenstelsel aangepast moet worden aan de eisen van de EU. Wat zou daarvan de achterliggende gedachte zijn? Zijn idee is dat wij het pensioengeld (deels of geheel) kwijtraken aan de zgn. solidariteitsregeling voor de arme EU-lidstaten. Hoor graag uw mening.

HV: nou, ik denk niet dat ons pensioenstelsel is aangetast door solidariteitsregelingen in de EU. Ook lijkt het me niet dat de EU strenge eisen stelt aan de pensioenstelsels van de lidstaten. Wat echter wel ons pensioenstelsel negatief heeft beïnvloed was het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) om de rente laag te houden. Dit beleid heeft tot paniek geleid bij Klaas Knot, directeur van De Nederlandsche Bank (DNB). Hij verordonneerde vervolgens dat de pensioenfondsen ook van een zeer lage rente moesten uitgaan om hun toekomstige pensioenverplichtingen mee te berekenen. Dat was in feite het einde van het oude pensioenstelsel.

Op de barricade?

Jos Verberkmoes vraagt zich af waarom er in Europa zo “weinig weerstand is tegen de Wtp die zo velen de pensioenafgrond in laten lopen. Schandalen in België (lees boek: de grote pensioenroof), Duitsland als voorbeelden. Waarom niet gewoon Oostenrijk als heel sterk voorbeeld. Daar kwam men tenminste nog in opstand toen politici het wilde veranderen na Duitslands debacle. Waarom gaan we niet op de barricade?” Corstiaan Bioch is iets gematigder. Hij vraagt zich af waarom wij geen petitie starten.

HV: Dat is eigenlijk een goede vraag: waarom is er niet meer oppositie tegen het nieuwe pensioenstelsel? Ik denk dat het antwoord ligt in de voorlichting van het ABP en DNB over de gevolgen van het nieuwe stelsel. Zij waren goed in, laten we het voorzichtig zeggen, het vertellen van verhalen met halve (on)waarheden. Zelfs de kwaliteitskranten in Nederland deden daar aan mee. Zo beweerde mijn krant dat het nieuwe pensioenstelsel ‘gemiddeld’ tot een hoger pensioen leidt. Als dat woord ‘gemiddeld’ er niet bij had gestaan, was het een leugen geweest. Door het woord ‘gemiddeld’ kun je deze uitspraak uitleggen als dat sommige deelnemers erop achteruitgaan en sommigen erop vooruitgaan. Gemiddeld, dat wil zeggen over alle generaties gepensioneerden tot in de eeuwigheid zal het effect van het nieuwe pensioenstelsel positief kunnen zijn.

HV: Dit soort uitspraken miskent echter het principiële punt van het nieuwe pensioenstelsel, namelijk dat de deelnemers onzeker zullen zijn over hun in de toekomst te verwachten pensioeninkomen. Het is dan ook eigenlijk geen wonder dat in Nederland pensioendeelnemers niet de straat op gingen om te protesteren. We gaan er ‘gemiddeld’ toch op vooruit, zal de gedachte wel geweest zijn. Dan hoef je dus ook niet te protesteren.

Op naar het referendum

Laat het referendum dat NSC en BBB in de Kamer willen voorstellen maar komen. Ik hoop wel dat de stemmers in de pensioenfondsen in een paar realistische voorbeelden te zien krijgen hoe ver hun pensioen kan dalen in vergelijking met het pensioen in het oude stelsel. Want dat het pensioeninkomen onder de Wtp ook kan stijgen, heeft DNB al vaak genoeg beweerd.