De Friese zorginstelling Aventura biedt beschermd wonen voor mensen met een psychische of verstandelijke beperking. In 2019 kwam het bedrijf in opspraak door publicaties van de Leeuwarder Courant en KRO’s Reporter Radio. Ouders van cliënten klaagden over de in hun ogen slechte kwaliteit van zorg.
Voor wie de moeite nam om eens in de financiële jaarstukken van het zorgbedrijf te neuzen, werd al gauw achterdochtig. Er was sprake van een holdingstructuur waarbij diverse BV’s op een ondoorzichtige wijze aan elkaar waren gekoppeld. Er waren forse managementvergoedingen voor de twee eigenaren van het bedrijf. De cliënten kregen dagbesteding bij een bedrijf dat zich bezighoudt met het repareren van auto’s. Dat bedrijf was ook een onderdeel van het ‘concern’. Voor die dagbesteding maakte de gemeente een mooi bedrag over bestemd voor het autobedrijf. Het inschakelen van cliënten bij het oppoetsen van auto’s en daarbij nog geld toekrijgen ook, mooier kan het voor een autobedrijf niet worden.
Onderzoek naar Aventura
In 2018 had onderzoeksbureau Annual Insight in opdracht van de gemeente Smallingerland, waar Drachten onder valt, al een rapport over Aventura uitgebracht. Dat rapport blonk vooral uit door oppervlakkigheid. Voor de wethouder in dienst, Piet de Ruiter, was het toch voldoende om het vertrouwen in Aventura uit te spreken.
De gemeenteraad nam echter geen genoegen met het rapport van Annual Insight en eiste nader onderzoek om een aantal specifieke vragen over de kwaliteit van de zorg en de rechtmatigheid van de besteding van zorggeld beantwoord te krijgen.
Vier bureaus leveren een slecht rapport
Maar liefst vier onderzoeksbureaus werden voor dit nadere onderzoek aangetrokken. Het ging om, respectievelijk, Visible Onderzoek & Advies, ARGO B.V. en Finteger. Op 12 mei 2020 presenteerde het college van B&W het onderzoekrapport van de vier bureaus aan de gemeenteraad.
Laat ik maar direct met de deur in huis vallen: het is bijna niet te begrijpen hoe vier onderzoekbureaus zo’n slecht rapport kunnen opleveren. Het is al evenmin te begrijpen dat B&W verwachten de raad met hun brief “voldoende geïnformeerd te hebben.” Kennelijk wilde B&W geen verdere discussie over deze zaak.
Het lijkt wel alsof Aventura, de onderzoekbureaus en B&W onder één hoedje hebben gespeeld om op dezelfde weg voort te kunnen gaan, alsof er niets aan de hand was. Ik hoop natuurlijk dat het niet waar is, maar het lijkt in de gemeentelijke zorg in Drachten warempel wel alsof de maffia de zorg regelt.
Wat deugt er dan niet aan dit onderzoekrapport?
Het rapport is zeer onduidelijk over wat voor zorg Aventura biedt. Er staat “Zorggroep Aventura streeft het doel na om mensen met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking een haalbaar perspectief in het leven te bieden. Dit betekent dat zorggroep Aventura als faciliterend en regievoerend gezien moet worden in de verscheidenheid van zorgbehandelingen.”(p. 6 van het rapport).
Uit de website van Aventura: “Wij bieden mensen met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking zorg en begeleiding, om zo zelfstandig mogelijk een eigen plek in de maatschappij te kunnen invullen. Daarbij gaan we enthousiast uit van de persoonlijke talenten en vaardigheden van onze cliënten.” Het gaat daarbij dus onder meer om beschermd wonen. Dit is volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een “relatief zware voorziening die hogere veiligheidsrisico’s met zich meebrengt dan bijvoorbeeld ambulante ondersteuning”. Deze vorm van zorg moet dus wel meer inhouden dan faciliteren en regie voeren.
Is er wel een onderzoekmethode?
Bron: pixabay.com
Het rapport doet onderzoek naar de kwaliteit van de zorg door interviews af te nemen. Het is daarbij niet duidelijk wat er precies gevraagd is en hoe de geïnterviewden zijn geselecteerd. Het blijkt zelfs dat de zorgaanbieder invloed had op de keuze van de mensen die zouden worden ondervraagd (p. 4 van het rapport). Dat kan makkelijk tot ongewenste beïnvloeding van het onderzoek leiden door de zorgaanbieder.
Bovendien kunnen interviews geen antwoord geven op de vraag of de cliënten de juiste zorg hebben ontvangen van de zorgaanbieder. Daarvoor hadden de onderzoekers naar zorgdossiers moeten kijken: zorgplannen, verslagen van geleverde zorg, ingeleverde urenbriefjes enz. Het blijkt niet dat dit is gebeurd.
De onderzoekers: cliënten zijn niet betrouwbaar
Het is curieus dat het rapport zelf impliciet uitspreekt dat de interviews niet zo betrouwbaar zijn. Op p. 10 wordt namelijk gezegd dat sommige cliënten hun eigen zorgplannen niet kennen. Er mag dan dus ook geen betrouwbare waarde toegekend worden aan wat deze cliënten beweren.
Deze uitspraak diskwalificeert (waarschijnlijk ongewild) het onderzoek. De zorgplannen zijn namelijk de basis voor de geleverde zorg, zij vormen het contract tussen zorgaanbieder en de cliënt. Als de cliënt niet weet wat waar hij/zij recht op heeft, dan kan de zorgaanbieder zich alles veroorloven. Iemand buiten de zorgaanbieder moet namens de cliënt – als die dat zelf niet weet – op de hoogte zijn van de afgesproken zorg.
De onderzoekers concluderen echter niet dat er iets niet deugt, omdat de afspraak welke zorg geleverd wordt, ontbreekt. Integendeel, de constatering van ontbrekende zorgplannen wordt gebruikt om klachten van cliënten te bagatelliseren.
De cliënt is verantwoordelijk voor zijn eigen vervuiling…
Wij lezen op p. 8: “Binnen het onderzoek komt in een aantal gevallen naar voren dat er sprake is geweest van een (voelbaar) tekort aan arbeidskrachten binnen de zorggroep Aventura. Dit is een beleving binnen de medewerkerspopulatie en cliënten. Een duidelijk voorbeeld is een geïnterviewde die aangeeft in de nachtelijke uren naar een cliënt te zijn gegaan om deze te wassen, nadat er sprake was geweest van vervuiling. Beschikbare capaciteit en/of bereidwilligheid bij de aanwezige medewerkers van zorggroep Aventura zou er in die taakvervulling niet hebben bestaan. In de interviews zijn meerdere voorbeelden naar voren gekomen die wijzen op een tekort aan medewerkers. Dit betreffen allemaal incidenten die zich in het verleden hebben voorgedaan.”
Valt het verwijderen van vervuiling bij een cliënt niet onder “zorg en begeleiding”? en: waarom wordt er bij vermeld dat het om ‘incidenten’ uit het verleden gaat? Hoe lang geleden deden deze incidenten zich dan voor? Als het om 2019 gaat, is het recent genoeg om het ernstig te vinden.
… want de cliënt moet ‘zelfredzaam’ worden
Er vallen nog wel wat vragen te stellen: om hoeveel van dit soort incidenten gaat het, is dit het topje van de ijsberg (niet iedereen klaagt immers), valt het opruimen van eigen vervuiling onder ‘zelfredzaamheid’, zoals op p. 8 ook enigszins gesuggereerd wordt in de volgende quote: “In het bepalen van de noodzaak van een vraag om ondersteuning wordt vanuit begeleidingsperspectief altijd de overweging gemaakt of dit past in het begeleidingsplan dat bij zorggroep Aventura is gericht op zelfredzaamheid.”
Met andere woorden, als de cliënten ‘zelfredzaam’ genoeg zijn, hebben ze kennelijk geen recht op ondersteuning. Dan moeten anderen maar te hulp schieten. Het rapport lijkt dit ook te vinden, want “deze omstandigheid kan een (onterechte) negatieve beleving teweegbrengen.”
De personele inzet moet 56% zijn (kijk maar bij CBS)
Het rapport schrijft: “Om bovenstaande signalen [over het tekort aan personeel, HV] te beoordelen is aansluiting gezocht bij de vergelijkende CBS-kerncijfers die er bestaan voor personeelskosten binnen soortgelijke dienstverlening als die van zorggroep Aventura. Op basis van herleide kerncijfers betreffende de personeelskosten op het gebied van ‘Jeugdzorg met overnachting’, ‘Maatschappelijk 24 uurs opvang’, ‘Ambulante jeugdzorg’ kan, gezien de omzetverhouding bij zorggroep Aventura over de verschillende zorgsoorten, een gewogen gemiddelde worden vastgesteld van 56%, als norm van de personeelskosten ten opzichte van de omzet.” (p. 8)
Opvallend is dat het rapport geen duidelijke bronvermelding opneemt – slechts een verwijzing naar de algemene databank site van het CBS – en ook geen inzicht in de berekeningen achter deze ‘norm’ aan de lezer geeft.
Aventura heeft bijna genoeg personeel (53%)
Mij lijkt 56% aan de lage kant. Zorg is een arbeidsintensieve bedrijfstak, waar andere hulpmiddelen als computers en andere apparatuur weinig bijdragen aan het product zorg. Maar we gaan niet flauw doen, we nemen de (niet onderbouwde) norm van 56% over. Volgens het rapport zelf voldoet Aventura niet eens aan deze magere norm. De percentuele personeelskosten van Aventura in 2018 zijn immers gelijk aan 53% (p. 8).
Als ik naar de verlies- en winstrekening over 2018 kijk, kom ik op een bedrag aan personeelslasten van € 1,5 mln., inclusief sociale lasten en pensioenlasten. Delen we dat door de netto omzet van € 3,4 mln., dan resulteert 44%, in plaats van 53%. Reken ik “Werk derden zzp” mee, dat voor € 264.682 op de verlies- en winstrekening staat, dan kom ik op 51,6%. Maar de inzet van zzp-ers levert wel vragen op? Zijn deze zzp-ers gekwalificeerde zorgkrachten? Wat voor zorg leveren deze zzp-ers precies? Waarom zijn ze niet in vaste dienst?
Hoe zit het met de kwaliteit van de zorg?
De lezer kan zelf proberen na te gaan of de onderzoekvragen die door de gemeenteraad van Smallingerland zijn gesteld, worden beantwoord. De onderzoekvragen staan in deze brief, gedateerd 30 oktober 2019, van B&W aan de raad. De antwoorden zijn echter nauwelijks terug te vinden in het rapport. De onderzoekvragen worden namelijk niet systematisch beantwoord. De lezer moet bij ieder passage in het rapport zelf maar raden welke vraag van de raad wordt beantwoord.
Laten we eens naar de vragen A tot en met G over de kwaliteit van de zorg kijken. Met enige welwillendheid onzerzijds concluderen we dat het rapport een poging doet de vragen A tot en met D over het kwaliteits- en doelmatigheidsonderzoek uit deze brief te beantwoorden. De vragen E, F en G, die meer gaan over de kwaliteit van de zorg voor een aantal specifieke cliënten worden echter op geen enkele manier behandeld.
Er is niet bewezen dat de zorg niet aan de maat is
Maar worden de vragen A tot en met D wel bevredigend beantwoord? Het rapport zegt op p. 7: “Voor wat betreft de kwaliteit van zorg is niet gebleken van het structureel niet voldoen aan de kwaliteitseisen zoals gesteld in de vigerende wet- en regelgeving. Evenwel is uit dit onderzoek gebleken dat in het verleden op onderdelen en in incidentele gevallen met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid niet is voldaan aan de zorgvraag/zorgbehoefte van individuele cliënten.”
De tegenstelling tussen de eerste en de tweede zin is evident. De kwaliteit van de zorg liet “in het verleden” te wensen over, maar dat is “op onderdelen” en “in incidentele gevallen”. “Structureel” blijkt niet dat de zorg niet kwalitatief aan de maat is. Gezien de dubbele ontkenning kan dus ook niet worden vastgesteld dat de zorg wel aan de maat is. Ik zou durven concluderen dat de zorg gewoon niet aan de maat is, gezien het uitblijven van hulp als een cliënt zich in de nacht heeft vervuild en gezien de geringe personeelslasten bij Aventura.
Rechtmatigheidsonderzoek is eerder matig dan terecht
Volgens de net aangehaalde brief zou er ook een onderzoek naar de rechtmatigheid van geldstromen van en naar Aventura gedaan worden. Er zou onderzoek gedaan worden naar geldstromen tussen de zorgBV en diverse daaraan gekoppelde niet-zorg BVs. Daar valt niets over te lezen in het onderzoekrapport. Die kennis is wel tamelijk essentieel om te weten of Aventura wel een betrouwbare partner is voor de gemeente, of dat er op een oneigenlijke manier geld wordt weggesluisd naar andere BV’s.
Wat mij erg wantrouwend maakt, is dat op de V&W-rekening een bedrag van 237.000 euro voor een managementvergoeding staat. Zo’n vergoeding is alleen maar mogelijk bij een holdingstructuur waarbij werk door een niet-zorg BV kan worden verricht zonder dat er een duidelijke dienstbetrekking is met de zorg BV, namelijk Aventura B.V. Dan wordt er dus geld weggesluisd van de zorgtak naar de niet-zorgtak. De onderzoekers vragen zich niet eens af waarom dat gebeurt. Ze vragen zich al evenmin af of de twee directeuren die de managementvergoeding ontvangen, misschien ook nog stiekem salaris ontvangen.
Hoe rechtmatig zijn de uitgaven aan algemene kosten?
Van de vragen A tot en met F die volgens de gemeenteraad beantwoord zouden moeten worden, wordt alleen vraag D over de algemene kosten enigszins beantwoord. Aventura heeft de laatste paar jaar een forse post algemene kosten op de verlies- en winstrekening staan, nl €432.218 in 2018 en €626.637 in 2017. Het rapport zegt daarover:
“Voor wat betreft de uitkomst uit het financieel onderzoek is er op één onderdeel binnen de besteding van ‘Algemene kosten’ onvoldoende uitsluitsel verkregen. Daarmee is niet gezegd dat er sprake is van een geconstateerde onrechtmatigheid. De mogelijke aanwezigheid hiervan is echter niet ontkracht, naar opvatting van de onderzoekers. Deze transacties hebben in de ogen van de onderzoekers in ieder geval de kenmerken, die aanleiding zouden moeten zijn voor een diepgaandere en nadere uitvraag.”
Waarvoor waren de ‘incidentele onderzoekkosten’?
Wat nu? Ik dacht dat de vier onderzoekbureaus die “diepgaandere en nadere uitvraag” zouden doen. Het gaat hier met name om een bedrag van 285.000 euro die als “incidentele onderzoekkosten” in de boeken staan. Volgens het rapport zou het iets te maken hebben met een conflict over het omzetten van een aandelenkoop in een lening.
Hier worden zorggeld vermengd met aandelentransacties en beveiligingsmaatregelen. Vindt de gemeente Smallingerland dat soms ook al vertrouwen geven? Vreemd, want het rapport is hier bij uitzondering (relatief) duidelijk over: “Evenwel geven de feiten en omstandigheden, die thans uit het ingestelde onderzoek naar voren zijn gekomen, onvoldoende basis om te kunnen concluderen dat er geen onregelmatigheden zijn geweest in de financiële huishouding van zorggroep Aventura.” (p. 13)
Hoe lang kun je een zorgaanbieder vertrouwen?
Gemeenten lijken soms wel erg naïef bij het contracteren van zorgaanbieders. Die zorgaanbieders mogen nu eenmaal winst maken, managementvergoedingen opstrijken en een holdingstructuur erop nahouden. Als de wetgever marktwerking niet verbiedt, wie zijn wij, wij gemeenten, dan om de uitwassen van marktwerking te bestrijden? Zorgaanbieders moeten het bovendien heel erg bont maken bij semi-frauduleuze handelingen, willen ze door een rechter tot de orde worden geroepen.
Allemaal waar, maar zou een gemeente nog vertrouwen moeten stellen in een zorgbedrijf dat na meer dan een jaar nog niet in staat is een bedrag van 285.000 euro dat met zorggeld is uitgegeven te verantwoorden? Een retorische vraag: er is alle aanleiding het contract met de zorgaanbieder niet langer te continueren.
B&W probeert de gemeenteraad het zwijgen op te leggen
B&W stuurde het onderzoekrapport in mei 2020 ter kennisneming aan de raad (zie boven). Het vindt discussie dus niet meer nodig. Er is kennelijk weinig aan de hand (volgens B&W), Aventura doet immers zijn best en het college zelf is ook al voortvarend bezig. Luister maar “De resultaten van de onderzoeken zijn voor ons aanleiding om met Aventura heldere contractuele vervolgafspraken te maken over het nakomen van verplichtingen uit de overeenkomsten. Onze contractmanagers Wmo zullen daartoe het initiatief nemen. Ook worden de verbeteringen die Aventura heeft aangebracht blijvend gemonitord vanuit onze toezichthoudende rol.”
Wie het onderzoekrapport goed leest, krijgt de indruk dat de onderzoekers onder druk zijn gezet om zo weinig mogelijk concreet te worden. Moesten zij misschien klachten verdoezelen en kleineren? Over dat pistool, bijvoorbeeld, dat in een auto van een directielid bleek te liggen. Dat was natuurlijk een neppistool (p. 11). Werd hen opgedragen om te concluderen dat er sprake is van een “herkenbare verbetering in de dienstverlening van zorggroep Aventura”? Iets anders kun je haast niet concluderen, gezien de slechte kwaliteit van het rapport. Wie heeft hen dan onder druk gezet: Aventura of B&W? Als de zorgmaffia regeert in Drachten, doet dat er eigenlijk niet toe.
Raad van Smallingerland: neem je controlerende taak serieus
De gemeenteraad heeft als een van de belangrijkste taken om de uitvoering van het beleid door B&W te controleren. Daar hoort zeker ook de controle op het zorgbeleid bij. Dus kom op raadsleden van Smallingerland, laat in ieder geval zien dat jullie geen lid zijn van de zorgmaffia. Vraag aan B&W over welke “resultaten van de onderzoeken” het college het heeft. Vraag naar de “heldere contractuele vervolgafspraken” en vraag naar de “de verbeteringen die Aventura heeft aangebracht.” Uit het onderzoekrapport dat jullie voor kennisneming werd gestuurd, blijkt dit allemaal niet. De tijd lijkt rijp voor een derde serie onderzoeken, maar dan echte onafhankelijke onderzoeken.
Naschrift: over de recente strubbelingen rond Aventura is ook door de Leeuwarder Courant, Follow the Money en Reporter Radio uitgebreid bericht.
