De verhouding tussen de katholieke kerk en het Jodendom is eeuwenlang een geschiedenis van onderdrukking, pogroms en antisemitisme geweest. Joden werden vervolgd en konden, soms, hun leven redden door zich tot het katholicisme te bekeren. Nu er net weer een grote en gewelddadige Gaza-oorlog is geweest, is het opnieuw de vraag hoe de katholieke kerk tegenover de Joden staat.
Joden waren welkom in Amsterdam (17e eeuw)
Sommigen Joden uit de katholieke landen in Zuid-Europa bekeerden zich tot het katholicisme. Maar toen het protestantisme in de 16e-17e eeuw zich in grote delen van West- en Noord-Europa had gevestigd, waren er ook Joden uit de zuidelijke katholieke landen die er voor kozen naar sommige van die hervormde landen te emigreren. De kans op vervolging was daar minder groot dan in landen als Spanje en Portugal.
Veel Joden uit Spanje en Portugal kwamen vooral naar Nederland. Spinoza, bijvoorbeeld, was een afstammeling van Portugese Joden. Zij werden met name in Amsterdam door de regenten min of meer met open armen ontvangen. Zij brachten immers handelsgeest en contacten met zich mee. De Joden mochten daar hun geloof openlijker belijden dan de katholieken dat mochten. De Amsterdamse regenten stonden toe dat er synagogen werden gebouwd. Lees daarover in de mooie biografie van Spinoza door Ian Buruma. Sommige regenten bezochten zelfs uit nieuwsgierigheid diensten in de synagogen.
Voor de katholieken was dat nogal anders. Het was in de 17e eeuw verboden om het katholieke geloof in het openbaar uit te oefenen. Katholieken moesten hun heilige missen vieren in verscholen huiskerken. Joden werden dus in deze zin bevoordeeld ten opzichte van katholieken. Dat wilde overigens ook weer niet zeggen dat Joden zich van alles konden veroorloven. Vooral de contacten van de Joden met de calvinistische predikanten waren wel iets minder soepel dan het contact met de regenten. De Joden moesten op hun tellen passen met hun uitspraken over religieuze kwesties. Spinoza was zelf ook op zijn hoede. Zijn meest bekende boeken kwamen anoniem uit in het Latijn, of verschenen pas na zijn dood. Bij Spinoza heerste angst voor calvinistische hardliners.
Theologen in Tilburg: samen met het Joodse volk?
Enfin, dat is allemaal lang geleden. Zelf ben ik katholiek opgevoed en ging ik naar een fratersschool, alleen voor jongens. Ik kan me niet herinneren dat een van de fraters ooit iets negatiefs over Joden heeft gezegd. Maar ja, toen – 1957 tot 1963 – was het nog relatief rustig in het Midden-Oosten. Wel verlieten 900 duizend Joden, vrijwillig of onder dwang, de Arabische landen om zich in Israël te vestigen.
Maar, hoe staan tegenwoordig katholieke theologen tegenover Joden of, meer specifiek Israëlische Joden. Toevallig viel onlangs mijn oog op een stukje geschreven door katholieke theologen aan de Tilburgse universiteit die zich wilden uitspreken over de boycot van Israëlische universiteiten, waar ik ook eerder over geschreven heb. Dat zij dit vraagstuk als theologen benaderen, steken zij niet onder stoelen of banken. Zij schrijven namelijk:
We meenden dat we als theologen de plicht hadden om ons over deze kwestie uit te spreken. Zij ligt voor ons als theologen gevoelig, omdat de christelijke theologie onlosmakelijk verbonden is met het joodse volk dat een centrale rol speelt in de hoop op een hemels rijk van vrede en gerechtigheid.
“Joodse regering zaait alleen verwoesting”
Dat klinkt dus alsof er geen enkele aversie meer is tegenover het Joodse volk, zoals dat in het (verre) verleden overduidelijk wel het geval was. Klaarblijkelijk bestaat er ook geen wrok dat Joden in Nederland, of eigenlijk Amsterdam, op religieus gebied meer mochten dan katholieken. Vergeven en vergeten. Maar dan komen de volgende twee zinnen:
Die hoop kan echter niet worden afgedwongen met geweld. De huidige regering van Israël zaait enkel verwoesting.
Je zou zeggen dat er dus toch enige weerzin is tegen het Jodendom. De huidige Israëlische regering is namelijk de meest religieuze regering die Israël ooit gehad heeft. Ik had in de vorige zin dus ook kunnen schrijven “de huidige orthodox-Joodse Israëlische regering”. De katholieke theologen weten natuurlijk ook dat de Israëlische regering religieus geïnspireerd is. Die inspiratie leidt dus, volgens de theologen, enkel tot verwoesting.
Liever moslimtheocratie dan Joodse democratie?
Is dat niet overdreven om deze zinnen een bewijs van katholieke Jodenhaat te noemen? Nou eigenlijk niet, want als deze groep een objectief oordeel over het gedrag van de Israëlische regering had willen geven, had ze ook Hamas moeten noemen. Maar de theologen sluiten liever aan bij de inmiddels populaire uitleg dat het Israël is dat moordlustig is en geen militaire doelen (uitschakeling van Hamas) heeft, of eigenlijk had.
Bron: commons.wikimedia.org
Hamas heeft echter door haar aanval op Joodse burgers op 7 oktober 2023 uiteindelijk de Gaza-oorlog uitgelokt. Hamas is, als bekend, ook religieus geïnspireerd, maar is wel wat fanatieker dan de religieuze partijen die in Israël de regering vormen. Hamas krijgt volop steun van Iran en is overigens enigszins te vergelijken met de revolutionaire garde in Iran. Zij ziet erop toe of vrouwen zich houden aan de beperkingen op hun bewegingsvrijheid (verbod om op een motor te rijden, een trip naar buiten mag alleen onder begeleiding van een mannelijk familielid). Daarnaast is Hamas gewoon een moorddadige beweging die ook zijn eigen bevolking terroriseert (zie hier).
Dat noemen de katholieke theologen uit Tilburg allemaal niet. Zij hebben dus liever een Iranachtig, theocratische dictatuur in Gaza dan de toch nog redelijk democratische regering van Israël.
De kardinale deugd van de boycot
De katholieke theologen wilden zich eigenlijk uitspreken over het boycotten van Israëlische universiteiten. Zij noemen het, enigszins eufemistisch, het opschorten van de relaties. Het College van Bestuur (CvB) heeft zich daar nog steeds van gedistantieerd. Dat was dapper genoeg, want de Pro-Palestinagroep laat zich horen en voelen op de campus. Ze bezetten universiteitsgebouwen, en schijnen ook mensen op de campus te bedreigen. Her gaat hierbij om mensen, die zich publiekelijk verzetten tegen zo’n boycot. Ook van andere universiteiten heb ik dergelijke verhalen gehoord. Academici die zich tegen de boycot hebben gekeerd zijn zelfs bang dat hun kinderen iets wordt aangedaan door Pro-Palestina activisten.
Curieus is dat de theologen denken dat het CvB een besluit tot boycotten niet neemt “omdat er binnen onze universitaire gemeenschap luid stemmen klinken die tegen het overnemen van het advies zijn”. Voor zover ik weet klinken de stemmen tegen de boycot lang niet zo luid als de stemmen van de Pro-Palestinagroep. Ze bezetten geen gebouwen en uiten geen bedreigingen. Toch schrijven de katholieke theologen vervolgens:
Hier missen we overwegingen die verwijzen naar de vraag wat het goede is om te doen. Het is zeer wel mogelijk dat een goed en wijs besluit mensen tegen de haren in strijkt. Wat hiervoor nodig is, is moed, kernwaarde van de universiteit en een kardinale deugd.
“Volkerenmoord door Hamas is geen volkerenmoord”
Het was uit het voorgaande al duidelijk dat de katholieke theologen een boycot van Israël een kardinale deugd vinden. Maar uit deze zinnen blijkt dat het boycotten van Israëlische universiteiten (of opschorten van relaties, zo men wil) “het goede is om te doen” voor het CvB. Het is goed ook al strijkt men daarmee “mensen tegen de haren in”. Het standpunt dat een boycot goed is, moet wel een goddelijke ingeving zijn, want behalve dat de Israëlische regering op verwoesting uit zou zijn, ontbreekt ieder argument.
Wellicht dat de theologen uitgaan van een rapport van een zogeheten Adviescommissie Samenwerkingsverbanden. Ik schreef al eerder dat die Adviescommissie nogal kritiekloos uitgaat van rapporten van de VN over de mensenrechtensituatie in Gaza. Die rapporten zijn echter niet altijd onpartijdig en soms eenzijdig. Sommige van die rapporten komen van Francesca Albanese. We schreven eerder over deze rapporteur van de mensenrechten in de Palestijnse gebieden voor de VN. Zij zegt bewijzen gevonden te hebben voor volkerenmoord in Gaza door Israël. Tegelijkertijd zegt ze dat de 7-oktober terreuraanval van Hamas op burgers van Israël een daad tegen Israëlische onderdrukking was. Ofte wel, het vermoorden van Israëlische burgers door Hamas is geen volkerenmoord. De dood van Gazaanse burgers door oorlogsgeweld is echter wel volkerenmoord.
Dat is dus de bron waar de ethische universitaire adviescommissies en katholieke theologen van uitgaan bij hun oordeel over Joods Israël en Israëlische universiteiten. Ik ga dat natuurlijk geen antisemitisme noemen.
0 reacties