Dit wordt een stuk over oude dingen die nooit meer voorbij lijken te gaan. Het gaat namelijk over de kosten en opbrengsten van vluchtelingen. Negen jaar geleden brak wat ik maar de eerste asielcrisis noem uit. Meer dan een miljoen emigranten, voor een groot deel uit Syrië, ging op weg naar Europa om daar asiel aan te vragen. Velen vreesden een ramp voor de welvaartsstaat. Een van hen was Jeroen Dijsselbloem, de huidige burgemeester van Eindhoven.
Asiel als ramp voor de welvaartsstaat
Ik was ook bang voor een ondermijning van de welvaartstaat. Op 15 december 2015 schreef ik dat als de vluchtelingenstroom zou aanhouden, er massawerkloosheid dreigde. Mijn argument was dat de nieuwkomers vooral geschikt zouden zijn voor banen op lager of middelbaar niveau. Dat zijn banen die niet zullen toenemen met de bevolking. Het effect is dan dat er op de arbeidsmarkt een concurrentiestrijd tussen Nederlanders en vluchtelingen met lagere en middelbare scholing op gang komt. Zonder loondalingen kan het extra aanbod van arbeid daarom niet in het productieproces worden opgenomen. Maar omdat het gaat om banen dicht tegen of op het minimumloon, kunnen de lonen niet dalen. Er moet dus werkloosheid ontstaan: onder de vluchtelingen of onder de Nederlanders (of, waarschijnlijker, onder allebei). Dat betekent, hoe dan ook, dat de werkloze vluchtelingen samen met de inactieve Nederlanders uit de welvaartspot mee-eten.
Met andere woorden, de aanwezigheid van vluchtelingen zal dus gevoeld worden in de vorm van een groter beroep op de regelingen van de welvaartsstaat. Dat zou het einde van de welvaartsstaat kunnen inluiden. Iemand schreef toen als reactie op mijn stuk op een website die Sargasso heet: “Het valt op dat er in het hele artikel geen getal genoemd wordt. Lekker fact-free en getallenloos angsten voeden.” Hij wilde cijfers. Nu bleek dat een paar weken eerder, namelijk op 1 december 2015, op Sargasso een stuk van Bas Thijs was gepubliceerd, dat wel cijfers bevatte en dat al onze angsten (kennelijk) moest wegnemen.
De mini-Schengen zone van Dijsselbloem
Dat stuk was tegen Jeroen Dijsselbloem (PvdA) gericht. In een interview in De Tijd lanceerde hij op 26 november 2015 het idee om met een kern van vijf landen, Zweden, Duitsland, Oostenrijk, België en Nederland, een soort mini-Schengenzone te beginnen. De buitengrenzen van deze zone zouden worden bewaakt om zoveel als mogelijk vluchtelingen te weren. De krant citeerde Dijsselbloem als volgt:
“Als dat niet lukt, komen zo veel mensen een uitkering vragen dat het systeem wordt opgeblazen.”
Jeroen Dijsselbloem in 2015
Dijsselbloem was toen voorzitter van de Eurogroep, de club van ministers van financiën van de EU. Wat hij zei, had dus wel enig gezag. Op dit moment is dat ‘plan Dijsselbloem’ eigenlijk ook weer actueel. Een hele rits landen – Polen, Duitsland, Nederland – is nu bezig om grenscontroles in te voeren of hebben die al ingevoerd. Italië is op eigen gezag bezig het land waar asiel kan worden aangevraagd te verplaatsen naar Albanië, of all places.
Dat interview met Dijsselbloem had ik indertijd gemist. Ik dacht toen ik mijn stuk schreef dat ik iets nieuws verkondigde. Niet dus. Er was duidelijk paniek, zelfs bij links, over de vluchtelingen die vanuit het Midden-Oosten massaal richting Europa aan het trekken waren. Het aantal asielzoekers bedroeg in 2015 bijna 60 duizend. Dat was een ongekend hoog aantal. Zelfs een linkse partij als de PvdA begon na te denken over de kosten en baten van asielzoekers voor Nederland. Dijsselbloem wilde weer grenscontroles en zijn partijgenoot Diederik Samson spande zich in om de Turkije-deal van de grond te krijgen. Dat alles om onze welvaartsstaat te redden, zoals ik ook wilde.
Bas Thijs en de leugens van data
Maar daar was dus Bas Thijs – inmiddels voor mij onvindbaar op internet – die kennelijk linkser dan links was. Asielzoekers kosten helemaal niets, zo was zijn suggestie. Als je officiële statistieken gebruikt vallen de kosten van vluchtelingen helemaal weg (zie zijn plaatje hiernaast). O ja? Bij mij riep de exercitie van Thijs alleen maar het bekende cliché over statistiek op: ‘Er zijn drie soorten leugens: leugens, verdomde leugens en statistieken’. Je kunt namelijk met de gegevens heel veel suggestieve berekeningen maken.
Laten we maar eens gaan kijken naar de kosten van de bijstand aan niet Westerse asielzoekers die door het CBS worden gepubliceerd.
In het bijgaande tabelletje zien we voor een aantal migrantengroepen die in Nederland asiel hebben gekregen het aandeel met een bijstandsuitkering. Dat aandeel varieert van 28 procent voor de Afghaanse vluchtelingen asielzoekers tot ruim 53 procent voor Syrische vluchtelingen. Nu neemt dat aandeel in de loop der tijd wel af, zoals we in dezelfde CBS-publicatie kunnen zien. Maar voor Syriërs geldt dat na een 9-jarig verblijf in Nederland toch nog bijna 28 procent afhankelijk is van een bijstandsuitkering. Voor Somaliërs geldt dat zelfs nog voor ruim 42 procent. En het gaat hier niet alleen om vluchtelingen, maar ook migranten die om andere redenen – studie, arbeid, gezin – naar Nederland zijn gekomen.
De kosten van bijstand voor niet-westerse migranten
Laten we nu eens de kosten van de bijstand berekenen voor een beperkt aantal bevolkingsgroepen met een niet-westerse migratieachtergrond, die hier al minstens negen jaar wonen. Voor de Turken en Marokkanen geldt dat ze hier zijn geboren en dus al veel langer in Nederland wonen. Het aantal bijstandsontvangers onder deze groepen Nederlanders krijgen we door de percentages in de tabel toe te passen op de aantallen in Nederland verblijvende groepen. Die aantallen vind je in de website allecijfers.nl. De kosten krijgen we door de aantallen bijstandsontvangers te vermenigvuldigen met het gemiddelde brutobedrag van een bijstandsuitkering dat in 2024 ongeveer 15 duizend euro bedraagt. Het resultaat staat in de tabel hieronder.
In de tabel zien we dat de bijstandskosten per hoofd sterk verschilt tussen de verschillende herkomstlanden. Vooral de inwoners die van de Hoorn van Afrika afkomstig zijn, vallen op door hun hoge afhankelijkheid van de bijstand (meer dan 42 procent). Alle in de tabellen onderscheiden inwoners van niet-westerse afkomst doen het wat bijstandsgebruik betreft veel slechter dan alle Nederlanders bij elkaar. Alleen de bijstandskosten per hoofd van mensen met Turkse afkomst komt een beetje in de buurt van de lage kosten van het bijstandsgebruik van ‘de’ Nederlander, namelijk 630 versus 345 euro.
Dijsselbloem: asiel is helemaal geen probleem
Let wel, het gaat hier niet om mensen die net in Nederland zijn aangekomen; zij zijn hier al minstens negen jaar. Toch lukt het een groot deel van hen niet aan het werk te komen. Het lijkt dus wel of de angst van Dijsselbloem (en van mij) in 2015 werkelijkheid aan het worden is. Vooral omdat het aantal asielzoekers al een aantal jaren aardig in de buurt van het rampjaar 2015 aan het komen is. Dat blijkt uit het plaatje hiernaast dat afgeleid is van CBS-data.
Wat in 2015 een eenmalige gebeurtenis leek, gebeurt nu ieder jaar. Is Dijsselbloem, de burgervader van Eindhoven, nog zo, of misschien bezorgder, dan toen? Integendeel, toen de huidige coalitie partijen nog aan het formeren waren, zei hij het volgende op de radio:
“Asiel is naar mijn oordeel op zichzelf geen crisis. (…) Ik denk ook dat de aantallen de afgelopen jaren te doen zouden moeten zijn, alleen hebben we van de asielopvang een crisis gemaakt. Dat doen we nu al een lange tijd. (…) De asielopvangcrisis is naar mijn oordeel op te lossen. Ook Eindhoven moet meer doen om gespreid locaties te hebben, zodat we die mensen kunnen opvangen.”
Jeroen Dijsselbloem in 2024
Hier speelt Jeroen Dijsselbloem tegen – wie anders dan – Geert Wilders de rol die Bas Thijs eens tegen hem speelde. Als je dit hoort, zou je natuurlijk willen dat Dijsselbloem nog voorzitter van de Eurogroep was in plaats van burgemeester. Maar dit soort dingen gaat nooit voorbij, want wat lazen we onlangs in de krant? Migratie-experts Hein de Haas en Leo Lucassen braken de staf over opmerkingen van migratie-expert Jan van de Beek. Van de Beek zou aan politieke stemmingmakerij doen door de schuld voor problemen in Nederland eenzijdig bij asielzoekers te leggen. Hein de Haas en Leo Lucassen als de Bas Thijs voor Jan van de Beek? Het antwoord op die vraag komt later.
0 reacties