Hoe een zorginstelling zorggeld liet ‘verdwijnen’

Trucs om zorggeld weg te sluizen

Gemeenten hebben grote tekorten op de Wmo en de jeugdzorg, terwijl lokale zorgaanbieders een groot deel van het zorggeld niet aan zorg besteden. Kunnen de gemeenten daar wat aan doen? Zeker! Als gemeenten wat meer jaarrekeningen van hun zorgaanbieders zouden lezen, zouden gemeenten een aantal trucs gauw doorhebben. Maar soms zijn de trucs om zorggeld weg te sluizen, zo geslepen dat je ze moeilijk uit jaarrekeningen kunt halen. Bijvoorbeeld, een stoelendans met holdings boven zorgbedrijven kan gebruikt worden om een ‘erfenis’ gefinancierd door zorggeld na te laten.

In dit blog bespreken we een andere truc, toegepast door zorginstelling X in gemeente Y. Elders beschreef ik al dat door toedoen van een advocaat van X dit blog met naming and shaming niet op een gespecialiseerde website kon verschijnen.

Zorginstelling X veranderde de organisatiestructuur

Het bedrijf X is een jeugdzorgaanbieder die hulp op maat zegt te bieden. Het bedrijf is in 2014 opgericht en opereerde tot 2018 als een VoF. De VoF werd begin 2018 omgezet in een BV. In de loop van hetzelfde jaar werd een holding boven het zorgbedrijf gezet. Dit stuk zal niet over de verleende zorg door X gaan, maar over de financiële gevolgen van de veranderingen in de organisatiestructuur. Met name gaat het om de vraag hoe die veranderingen konden leiden tot niet te traceren stromen van zorggeld. Deze vraag wordt beantwoord aan de hand van openbare jaarrekeningen.

Zorginstelling X valt op  

De financiën van X trokken de aandacht, nadat de directie van X een monumentaal pand in gemeente Y had aangekocht. Dit leidde tot sceptische publicaties in de plaatselijke media. Leden van de gemeenteraad stelden vragen aan B&W over deze aankoop. De reactie van B&W was dat er niets onrechtmatigs was gebeurd. Bovendien, was het salaris van de directie altijd zeer beperkt gebleven.

Was die uitspraak over het beperkte inkomen van de directie gebaseerd op onderzoek van de boeken? Als je naar de boeken kijkt, dan blijkt dat in de eerste vier jaar spaarzaam gebruik werd gemaakt van personeel. In 2016 waren de personeelslasten bijvoorbeeld nog geen 24% van de bruto-omzet.

Hoge winst en stijgende omzet

Het gevolg was dat de winsten in die eerste jaren hoog waren. In het bijzonder behaalde X in de eerste vier jaar van zijn bestaan bij een totale omzet van bijna 1,3 miljoen euro een bruto winst van ruim 541.000 euro (42% van de omzet). Uit die winst werd een bruto inkomen voor de directie van in totaal ruim 310.000 euro – ofte wel bijna 24% van de omzet – gehaald. Het resterende deel van de winst – 18% van de omzet – werd gebruikt om het eigen vermogen te verstevigen.

De omzet steeg van 56.000 euro in 2014 tot 842.0000 euro in 2017. Het zorgbedrijf werd door die snelle (financiële) groei een serieuze speler in de regionale jeugdzorg en was in 2017 klaar voor de omzetting van een VoF in een BV begin 2018.

Omzetting van de bedrijfsstructuur

De omzetting van een VoF in een BV kan op meerdere manieren vorm krijgen. Bij de zogenaamde geruisloze inbreng gaat het bedrijf als BV verder met dezelfde boekwaarden als bij de VoF. De nieuwe BV start dus met een balans die gelijk is aan de eindbalans van de VoF. Een alternatief is een zogenaamde ruisende inbreng. Dat wil zeggen dat de meerwaarde van het bedrijf (bijvoorbeeld de goodwill) op de balans van de nieuw te vormen BV kan worden ingebracht. Dat doet men bijvoorbeeld als de intentie bestaat het bedrijf op korte termijn te verkopen. De hogere waarde van het bedrijf staat dan al op de balans. Impliciet wordt er bij het opnemen van goodwill van uitgegaan dat in de toekomst de BV winstgevend zal zijn.

De directie van X koos voor een ruisende inbreng. Een gevolg van deze wijze van omzetting is dat de beginbalans van de nieuwe BV niet gelijk is aan de eindbalans van de VoF, hetgeen de omzetting minder transparant maakt dan bij een geruisloze inbreng. De balans van de nieuwe BV aan het begin van het jaar wordt namelijk niet gepubliceerd. Zo maakte over 2018 de BV een netto winst van 210.000 euro. Daarvan werd 65.000 euro als dividend uitgekeerd. Het eigen vermogen van X had derhalve eind 2018 met 145.000 (210.000 – 65.000) euro hoger moeten zijn dan het eindvermogen in 2017 van de VoF. Die toename bleek echter maar 35.000 euro te bedragen. Een bedrag van 110.000 (145.000 – 35.000) euro was dus niet terug te vinden in de boeken van het zorgbedrijf. Waarheen dit bedrag was overgeboekt, viel uit de stukken niet af te leiden.    

Privéholding boven het zorgbedrijf

De holdingstructuur komt bij zorgaanbieders vaak voor. De holding functioneert als het ‘moederbedrijf’ van het zorgbedrijf en bezit daar de aandelen van. Een veel gebruikte constructie is nu dat de directie van de holding, namens de holding, diensten verricht voor het zorgbedrijf, waar tegenover een zogenaamde managementvergoeding staat.

Bij zorginstelling X was er ook sprake van managementvergoedingen. Er zijn twee punten van belang bij deze managementvergoedingen aan privé-holdings boven zorgbedrijven.

Managementvergoedingen aan de holding

Op de eerste plaats is de rechtvaardiging van de hoogte van managementvergoedingen moeilijk te verifiëren. Voor het geval van X gold dat het zorgbedrijf in 2019 de managementvergoeding aan de holding verhoogde van 150.000 euro naar 250.000 euro. De rechtvaardiging van deze stijging was dat de kosten van de privé-holding sterk waren opgelopen. Welke kosten dat waren, werd verder niet uiteengezet.

Op de tweede plaats kan een gemeente in het algemeen moeilijk nagaan of naast de managementvergoeding aan de eigenaar van de privé-holding ook een salaris aan de bestuurder van het zorgbedrijf wordt uitgekeerd. Bij X was daar ook niet voldoende informatie over. Gegeven het personeelsbestand van dit zorgbedrijf en de feitelijke salarissen van het zorgpersoneel kon dubbele salariëring van de eigenaren van de privé-holding – die ook als bestuurder werkzaam zijn in het zorgbedrijf – niet worden uitgesloten (maar evenmin worden aangetoond).

De privéholding en niet te traceren geldstromen ….

De privéholding is geen zorginstelling. Een direct gevolg daarvan is dat de financiële verantwoordingsplicht geringer is dan bij zorginstellingen veelal het geval is. Vaak wordt er enkel een balans gegeven en ontbreekt informatie over winsten en verliezen en de aanwending daarvan. Hoeveel geld er wordt overgeboekt van het zorgbedrijf naar de holding en wat daarmee gebeurt, is dan alleen indirect af te leiden. Dat gold ook voor de holding die boven X was geplaatst.

Het eigen vermogen van de holding nam in 2019 toe met 175.000 euro door de hogere waarde van X. Verder werd in 2019 naast de managementvergoeding van 250.000 euro ook een dividend van 50.000 euro uitgekeerd. Als het gehele bedrag in de holding was gebleven, had er aan belasting ongeveer 50.000 euro afgedragen moeten worden. Het eigen vermogen van de holding had dus met 175.000 + 250.000 + 50.000 – 50.000 = 425.000 euro moeten toenemen als alle waardevermeerderingen binnen de holding waren gebleven. Het eigen vermogen nam echter met 190.000 euro toe. Met andere woorden 425.000 – 190.000 =235.000 euro zijn naar een onbekende bestemming overgemaakt.

… was misschien bruto-inkomen voor de directie

Als we aannemen dat de in 2018 en 2019 niet te traceren zorggelden als bruto-inkomen naar de eigenaren zijn overgemaakt, kunnen we uitrekenen dat er in die twee jaar in totaal voor 565.000 euro aan inkomen is overgeboekt. Dit betrof het interen op eigen vermogen van X BV en de holding (110.000 plus 235.000 euro), dividend in 2018 (65.000 euro) plus salaris voor de eigenaren over 2018 (155.000 euro). Dat is onder de veronderstelling dat er in 2019 naast de managementvergoeding geen salaris is uitbetaald aan de eigenaren. Als dat wel het geval is geweest, zou er ongeveer 720.000 euro als inkomen zijn overgemaakt. Uiteraard kan een deel van dit bedrag ook voor andere, maar onbekende, doeleinden zijn aangewend.

Conclusie 1: verandering organisatiestructuur van X was niet transparant

De financiële afwikkeling van de omzetting van de VoF in een zorg-BV en de toevoeging van een holding boven de zorg-BV heeft op een niet transparante wijze plaats gevonden. Over 2018 en 2019 was de totale omzet van de BV bijna 4 miljoen euro. Daarvan werd 560.000 euro vermoedelijk als bruto-inkomen door de eigenaren gebruikt. Het absolute jaarinkomen voor de directie was per persoon per jaar bijna twee keer zo hoog als in de periode 2014-2017. Een deel van het bedrag van 560.000 kon alleen maar indirect getraceerd worden met behulp van de officiële jaarrekeningen. Het is bovendien niet volledig zeker dat dit hele bedrag als bruto-inkomen is aangewend. Anderzijds zou het bedrag dat als bruto inkomen naar de eigenaren is gegaan ook gelijk kunnen zijn aan 720.000 euro als er in 2019 sprake is geweest van dubbele salariëring. 

Conclusie 2: gemeente Y hield geen preventief toezicht

Gemeente Y verklaarde dat het inkomen voor de directie van X beperkt is gebleven. Het is niet duidelijk of de gemeente daarmee doelde op het hier berekende bruto-inkomen voor de directie van 565.000 euro over 2018 en 2019, of op het feitelijk gerapporteerde salaris dat ongeveer de helft lager ligt.

Preventief toezicht op de financiën van X is er kennelijk niet geweest. Toen er in de gemeente rumoer ontstond over X door de aankoop van vastgoed, had de gemeente de gelegenheid kunnen aangrijpen om eens goed in de boeken van het zorgbedrijf te kijken.

Noot: de genoemde bedragen zijn berekend en/of afgeleid uit de jaarrekeningen van het zorgbedrijf en de holding. Deze berekeningen zijn in dit document te vinden. Als men de originele jaarrekeningen wil inzien, kan ik die verstrekken met zwartgelakte delen om de identiteit van X te verhullen. Een eerdere tekst met dezelfde berekeningen is via de advocaat van X aan de directie voorgelegd. De reactie van de directie van X wordt in dit blog beschreven.